Tạo thế ở phía bắc Vitebsk

Tại phía nam Nevel, ngày 2 tháng 11, Tập đoàn quân xung kích 4 (Liên Xô) bắt đầu tấn công vào tuyến phòng thủ của quân Đức dọc theo các hồ Sintsa, Emenets, Ordovo. Ngày 6 tháng 11, các chốt chặn của Sư đoàn bộ binh 252 (Đức) dọc theo con đường sắt Nevel - Polotsk lần lượt bị thất thủ. Các sư đoàn bộ binh 154, 381 và Lữ đoàn xe tăng 236 bắt đầu mở rộng cuộc tấn công sang hướng tây nam và hướng Nam. Ngày 8 tháng 11, Tập đoàn quân xe tăng 3 (Đức) mở cuộc phản kích lớn bằng quân của Sư đoàn đổ bộ đường không 6 (được tăng viện thay Sư đoàn đổ bộ dường không 2 đã bị tiêu diệt) và một trung đoàn xe tăng của Sư đoàn xe tăng 20 vào thị trấn Khvoshno, đẩy lùi Sư đoàn bộ binh 156 (Liên Xô) về phía bắc sâu 1,5 km. Ngày 9 tháng 11, Sư đoàn bộ binh 47 (Tập đoàn quân xung kích 4) được điều đến tăng viện đã chặn đứng cuộc phản công của 6 tiểu đoàn bộ binh và hơn 50 xe tăng Đức.[5]

Ngày 11 tháng 11, Sư đoàn bộ binh 154 (Liên Xô) chiếm được điểm cao 255 phía nam hồ Sintsa, Sư đoàn bộ binh 381 đã khống chế toàn bộ đoạn đường sắt và đường bộ từ Polotsk đi Nevel, loại bỏ nguy cơ phản công của quân Đức từ phía tây nam vào Nevel. Ngày 12 tháng 11, Quân đoàn bộ binh cận vệ 2 và Sư đoàn bộ binh 334 di chuyển theo con đường sắt vừa chiếm được đã tập kết ở phía tây hồ Svino. Ngày 13 tháng 11, Quân đoàn kỵ binh cận vệ 3 vừa được tăng viện cho Tập đoàn quân xung kích 4 đã mở cuộc tấn công từ phía đông hồ Svino dọc theo sông Obol xuống phía nam. Đòn đột kích bất ngờ của kỵ binh Liên Xô đã đánh tan hai trung đoàn bộ binh của Sư đoàn an ninh 201, buộc sư đoàn này phải tháo chạy về phía nam sông Obol. Tuyến phòng thủ của quân Đức ở phía tây bắc Gorodok bị thủng một mảng lớn. Ngày 16 tháng 11, Quân đoàn kỵ binh cận vệ 3 vượt sông Obol và tiếp tục tấn công.[8]

Ngày 19 tháng 11, tướng Georg-Hans Reinhardt tung Sư đoàn xe tăng 20 và Trung đoàn biệt kích 113 ra chặn đường tiến của Quân đoàn kỵ binh cận vệ 3 nhưng vô hiệu. Ngày 22 tháng 11, các sư đoàn kỵ binh cận vệ 4, 5 và Trung đoàn pháo tự hành 1814 đã có mặt ở vùng hồ Kosho, tây bắc Gorodok. Theo sau các đơn vị này là Quân đoàn xe tăng 5 và Quân đoàn bộ binh cận vệ 22. Đòn đột kích của kỵ binh và xe tăng Liên Xô đã tạo thành một chỗ lồi rộng từ 20 đến 25 km, sâu 45 km về hướng Vitebsk. Ngày 24 tháng 11, Quân đoàn bộ binh cận vệ 22 (Liên Xô) đánh chiếm thị trấn Mishnyevichi, uy hiếp phía tây Vitebsk. Tướng Georg-Hans Reinhardt buộc phải huy động cụm quân phòng thủ ở Vitebsk ra hướng Sirotino (Sirocina) phối hợp với Sư đoàn bộ binh 206 và Trung đoàn biệt kích 36 giữ cửa ngõ phía tây Vitebsk.[9]

Bế tắc trên hướng Novosokolniki

Ở phía bắc, Phương diện quân Pribaltic 2 sử dụng Tập đoàn quân xung kích 3 và Tập đoàn quân cận vệ 6 mới được điều đến mặt trận mở hai hướng tấn công sang phía tây và phía bắc. Ngày 15 tháng 11, Tập đoàn quân xung kích 3 sử dụng các lữ đoàn xe tăng 78, 92 và 118 mở đường cho các Quân đoàn bộ binh 79 và 90 tấn công sang phía tây. Ngày 18 tháng 11, Quân đoàn bộ binh 90 và các lữ đoàn xe tăng 78 và 118 đã vượt sông Drissa, đánh bật Quân đoàn bộ binh 43 (Đức) khỏi khu vực hồ Sintsa, Ở hướng tây bắc Nevel, Tập đoàn quân cận vệ 6 triển khai tấn công dọc theo đường bộ đi Pskov, làm như đang tấn công đánh chiếm thành phố này. Ngày 23 tháng 11, Quân đoàn bộ binh cận vệ 23, Lữ đoàn xe tăng cận vệ 38 và các trung đoàn xe tăng cận vệ 3, 27, 30 bẻ mũi tấn công lên phía bắc, tiến về đầu mối giao thông Pustoshka.[10]

Phát hiện ý đồ bao vây khu vực Novosokolniki của quân đội Liên Xô, ngày tướng Christian Hansen điều Quân đoàn bộ binh 10 gồm 4 sư đoàn bộ binh và 4 trung đoàn xe tăng hạng nặng từ Staraya Russa xuống trấn giữ tuyến đường sắt Novosokolniki - Idritsa. Ngày 25 tháng 11, Quân đoàn bộ binh 10 (Đức) chặn được đòn tấn công của Quân đoàn bộ binh cận vệ 23 và Lữ đoàn xe tăng cận vệ 38 thuộc Tập đoàn quân cận vệ 6 (Liên Xô) tại khu vực nhà ga Pustoshka. Ở phía bắc Nevel, hai trung đoàn xe tăng và 2 sư đoàn bộ binh Đức triển khai phản kích vào phía sau Cụm cơ động của Tập đoàn quân cận vệ 6 đang tấn công lên phía bắc, buộc tướng I. M. Chistyakov phải tung các quân đoàn bộ binh còn tại và 5 trung đoàn xe tăng để tổ chức phòng thủ tại khu vực Bykovo (???) và các eo đất giữa các hồ Malyi Ivan, Bolshoi Ivan, Karatai.[11]

Không bỏ ý đồ tấn công, ngày 26 tháng 11, tướng M. M. Popov gọi điện trực tiếp cho Bộ Tổng tham mưu quân đội Liên Xô xin điều hai quân đoàn xe tăng đến Phương diện quân Pribaltic 2 với lời cam đoan sẽ đánh chiếm Idritsa trong vòng vài ba ngày. 16 giờ chiều 26 tháng 11, đại tướng A. I. Antonov Phó tổng tham mưu trưởng quân đội Liên Xô truyền đạt đến tướng M. M. Popov ý kiến của Tổng tư lệnh tối cao I. V. Stalin:

Không còn thê đội 2 tiếp sức, cụm cơ động của Tập đoàn quân cận vệ 6 không thể tiến đến tuyến sông Velikan theo kế hoạch. Tập đoàn quân xung kích 3 cũng không còn lực lượng dự bị để tấn công lên Idritsa. Chiến dịch tạo thế của Phương diện quân Pribaltic 2 buộc phải dừng lại.[12]

Hợp vây quân Đức ở phía nam Nevel

Phương diện quân Pribaltic 1 có hai tuần tạm dừng tấn công để bố trí lại binh lực và điều chỉnh kế hoạch. Theo như kế hoạch cũ thì các tập đoàn quân xung kích 4, cận vệ 11 sẽ đảm nhận mũi chủ công và đồng loạt tấn công trên chính diện từ hồ Ordovo đến hồ Kosho để đánh chiếm Gorodok và phát triển xuống Vitebsk. Tuy nhiên, do Tập đoàn quân xung kích 4 đã tiến sâu xuống phía nam nên binh lực bị dàn mỏng. Ở phía đông Gorodok, Tập đoàn quân 43 với binh lực yếu hơn không thể bịt được cửa mở rộng đến hơn 60 km từ Gorodok đến phía tây Suraz. Nơi tiếp giáp của Tập đoàn quân 43 với Tập đoàn quân cận vệ 11 ở phía bắc và Tập đoàn quân 39 ở phía nam bị ngăn cách bởi các vùng đất trũng lầy lội dọc theo các con sông Obsyaka và Tây Dvina. Tướng I. Kh. Bagramyan quyết định chọn giải pháp bao vây và tiêu diệt cụm quân Đức ở khu vực phía nam hồ Ordovo trước khi đánh chiếm Gorodok. Các cánh quân xung kích gồm Quân đoàn xe tăng cận vệ 1 và Quân đoàn xe tăng 5, các quân đoàn bộ binh cận vệ 8, 36 (Tập đoàn quân cận vệ 11) và các quân đoàn bộ binh cận vệ 2, 22 (Tập đoàn quân xung kích 4).[13]

Nửa đêm 12 tháng 12 đến trước bình minh ngày 13 tháng 12, trên dải tấn công của Tập đoàn quân cận vệ 11, Quân đoàn xe tăng cận vệ 1 bắt đầu triển khai trên tiền duyên. Do điều kiện chuyển quân gấp nên chỉ có hơn 50% số xe tăng và pháo tự hành của Quân đoàn có mặt tại vị trí xuất phát tấn công. Lữ đoàn xe tăng 159 (27 xe tăng T34), Trung đoàn pháo chống tăng 338 (12 pháo tự hành 85 mm), một tiểu đoàn của Trung đoàn pháo phòng không 1720 và Quân đoàn bộ binh cận vệ 36 sẽ hợp thành thê đội 1 cánh phải, có nhiệm đột phá từ Zhukovo (???). Lữ đoàn xe tăng 117 (21 xe tăng T-34), Trung đoàn pháo tự hành 1437 (12 pháo tự hành SU-122), 2 tiểu đoàn của Trung đoàn pháo phòng không 1720 hợp thành thê đội 1 cánh trái, đột kích từ khu vực Bodnikov (???). Thê đội 2 gồm Lữ đoàn cơ giới 44, Lữ đoàn xe tăng cận vệ 10 và Quân đoàn bộ binh cận vệ 16 được tăng cường tiểu đoàn 2 súng cối hạng nặng của Sư đoàn súng cối 108 (12 súng cối 120 mm đặt trên xe xích) đóng tại làng Avdeykov (???). Trung đoàn pháo nòng dài cận vệ 93, Trung đoàn lựu pháo 1320 và Trung đoàn phòng không 1279 cũng được triển khai ngay sau tuyến tấn công. Sở chỉ huy chiến dịch và Trung đoàn pháo phản lực gồm 5 đại đội BM-13 đóng tại Dubrovka.[13] Mật độ pháo binh của Tập đoàn quân cận vệ 11 đạt đến 180 nòng súng trên 1 km chính diện tấn công.[8]

Trên tuyến tấn công của Tập đoàn quân xung kích 4, rạng sáng ngày 13 tháng 12, Quân đoàn xe tăng 5 và các Quân đoàn bộ binh cận vệ 2, 22 đã vào vị trí. Do triển khai tấn công từ eo đất hẹp giữa hai hồ Bernovo và Chernovo nên Tập đoàn quân xung kích 4 chỉ triển khai một mũi tấn công. Thê đội 1 gồm toàn bộ Quân đoàn xe tăng 5 (80 xe tăng T-34, 21 xe tăng T-26, 36 pháo tự hành Su-85 và Su-122) và Quân đoàn bộ binh cận vệ 2. Thê đội 2 gồm Lữ đoàn xe tăng cận vệ 34 (41 xe tăng T-34) và Quân đoàn bộ binh cận vệ 22. Lực lượng dự bị gồm Lữ đoàn xe tăng 236, Tiểu đoàn xe tăng độc lập 171 và Quân đoàn bộ binh 60. Do thiếu pháo binh hạng nặng nên tướng K. N. Galitsky đã giảm mật độ pháo binh ở hướng thứ yếu xuống còn 30 khẩu/km chính diện để đạt được mật độ 84 khẩu/km chính diện ở hướng đột phá.[14]

Trinh sát mặt trận đã tìm hiểu cụm quân Đức đóng ở mỏm đất nhô phía bắc chỗ lồi Gorodok và phát hiện thấy Quân đoàn bộ binh 9 (Đức) bố trí tại đây các Sư đoàn bộ binh 83 và 129 (13 tiểu đoàn), Cụm tác chiến sư đoàn bộ binh 113, Tiểu đoàn công binh 214, tại nhà ga Buchikha (???) có Trung đoàn xe tăng 24 của Sư đoàn xe tăng 20 gồm 80 xe tăng.[2] 7 giờ sáng ngày 13 tháng 12, trên khu vực Nevel - Gorodok, trời đầy mây thấp. Tầm nhìn xa chỉ từ 2 đến 3 km. Tướng N. F. Papivin báo cáo cho tư lệnh phương diện quân I. Kh. Bagramyan biết việc sử dụng không quân oanh tạc và không quân cường kích sẽ rất khó khăn. Tuy nhiên, I. Kh. Bagramyan quyết định không thay đổi kế hoạch. Ông chỉ cho lui lại giờ G thêm 1 giờ 30 phút chờ cho mây tan bớt và trời ấm lên.[15]

9 giờ sáng 13 tháng 12, loạt đạn lựu pháo đầu tiên của Tập đoàn quân cận vệ 11 và Tập đoàn quân xung kích 4 bắt đầu nổ tung trên các chiến hào tuyến 1 của quân Đức. Sau 15 phút xạ kích, pháo binh ngừng bắn 5 phút. Qua đối kính pháo, các chỉ huy pháo binh Liên Xô quan sát thấy quân Đức trong các tuyến phòng thủ thứ hai và thứ ba bắt đầu di chuyển ra tuyến đầu. Phút thứ 20 của trận pháo kích, các khẩu pháo nòng dài bắt đầu lên tiếng. Chúng bắn sâu vào tuyến phòng thủ phía trong của quân Đức, nơi các tiểu đoàn quân Đức đang di chuyển ra phía ngoài. Các khẩu đội lựu pháo cũng được lệnh tăng tầm bắn trong khi các loại súng cối 81 mm và 120 mm tiếp tục nã đạn lên tuyến phòng thủ đầu tiên, vô hiệu hóa nốt các hỏa điểm còn sống sót của quân Đức. 15 phút cuối của trận pháo kích, các loạt đạn Katyusha tạo nên những quầng lửa chạy dài trên tuyến phòng thủ thứ ba của quân Đức. Tiếng réo của đạn bay và tiếng gầm của đạn nổ các cỡ tạo thành một mớ âm thanh hỗn tạp, đinh tai nhức óc ngay cả đối với những người đã từng quen với chiến trận.[16]

10 giờ 15 phút, tại cánh quân phía đông, công binh Liên Xô bắt đầu lao các nhịp cầu gỗ trên các bãi lầy cho xe tăng vượt qua. 10 giờ 45 phút, các lữ đoàn xe tăng 159 và 117 đã tràn sang bên kia đồng lầy và cùng với bộ binh xông lên. Trong giờ tấn công đầu tiên, họ đã vượt qua 500 mét trên các tuyến phòng thủ đầu tiên và thứ hai của quân Đức. 18 giờ chiều ngày 13 tháng 12, Lữ đoàn xe tăng 117 chiếm làng Bulin (???), cách tuyến xuất phát tấn công khoảng 10 km. 20 giờ tối, Lữ đoàn xe tăng 159 cắt đứt đường cao tốc Nevel - Vitebsk ở phía tây làng Pilkovo (???) sau khi tiến công được 15 km.[13]

Tại cánh quân phía tây, 10 giờ 15 phút, các cỡ pháo của Tập đoàn quân xung kích 4 (Liên Xô) bắt đầu khai hỏa. Tuy mật độ đạn không được dày nhưng cũng đủ để chế áp các khẩu đội pháo, súng cối và tiêu diệt các hỏa điểm súng máy của quân Đức trên tuyến đầu.[9] 10 giờ 45 phút, Quân đoàn xe tăng 5 kéo theo Quân đoàn bộ binh cận vệ 2 bắt đầu xung phong. Trên cánh trái, Sư đoàn bộ binh 381 gặp phải sức kháng cự cứng rắn của quân Đức tại các ngôi làng Morozniki (???) và Krepin (???) khi họ tấn công từ phía nam hồ Bernovo. Thậm chí, quân Đức đã chặn đứng Sư đoàn bộ binh 90 (Liên Xô). Tướng V. I. Svetsov điều Lữ đoàn xe tăng 70 từ thê đội hai lên trợ chiến cho Sư đoàn 90 cũng chỉ đạt được kết quả thực hiện chiều sâu nhiệm vụ từ 1,5 đến 2 km trong ngày tấn công đầu tiên. Hướng tấn công của quân đội Liên Xô từ phía bắc hồ Chernovo đạt được kết quả khả quan hơn. Tại đây, Quân đoàn bộ binh cận vệ 22 có hai lữ đoàn xe tăng 24 và 41 dẫn đầu đã tiến sâu 8 km trong ngày đầu tiên và chỉ còn cách đường sắt Nevel - Gorodok hơn 3 km.[14]

Ngày 14 tháng 12, Tập đoàn quân cận vệ 11 tiếp tục tấn công. Quân Đức điều đến phía tây làng Pylkov (???) Trung đoàn bộ binh 428 và hai tiểu đoàn của Trung đoàn bộ binh 427 tiến hành phản kích với sự yểm hộ của Trung đoàn pháo binh 2 và Tiểu đoàn súng cối 129 thuộc Sư đoàn bộ binh 129. Cuộc chiến giành giật đoạn đường cao tốc từ Kayki (???) qua Suchki (???) đến Lopaukh (???) kéo dài suốt ngày 14 tháng 12. Lữ đoàn xe tăng 159 và Quân đoàn bộ binh cận vệ 36 hầu như dẫm chân tại chỗ. 5 xe tăng T-34 bị pháo binh Đức bắn cháy. Để vượt qua điểm nút Suchky, ngày 15 tháng 12, tướng K. N. Galitsky điều Lữ đoàn cơ giới 44 và Sư đoàn bộ binh cận vệ 31 đến khu vực Suchki và Lopaukh. Cuối ngày 16 tháng 12, Quân đoàn xe tăng cận vệ 1 và Quân đoàn bộ binh 36 đã đánh bật được quân Đức sang phía tây đường bộ Nevel - Gorodok. Ngày 16 tháng 12, Lữ đoàn xe tăng 159 và Quân đoàn bộ binh cận vệ 36 tiếp tục đánh chiếm các làng Mekhovoye (???) và Froly (???), vòng lên bao vây trung tâm phòng ngự Bychikha (Bycycha) của quân Đức từ phía bắc. 12 giờ cùng ngày, Lữ đoàn xe tăng 117 và Lữ đoàn xe tăng 89 vừa đến mặt trận dẫn đầu Quân đoàn bộ binh cận vệ 8 đánh chiếm căn cứ hỏa lực pháo binh của Quân đoàn bộ binh 53 (Đức) tại phía bắc Voronyat (???), đánh chiếm các cứ điểm phòng thủ của Sư đoàn bộ binh 246 và 256 (Đức) tại Drozhakhov (???) và Byki ở phía nam Bychikha.[13]

Trên cánh Tây, thành công của Sư đoàn bộ binh cận vệ 47 (Liên Xô) đã thúc đẩy cuộc tấn công. Ngày 15 tháng 12, Quân đoàn xe tăng 5 và các 4 sư đoàn của Quân đoàn bộ binh cận vệ 2 tiếp tục tiến lên. Sư đoàn bộ binh 90 đánh chiếm nhà ga Roslyakh (Roslyja), cắt đứt đường sắt Nevel - Gorodok ở phía bắc Bychikha. Sư đoàn bộ binh 381 đánh chiếm điểm cao 229,7. Từ đây, lựu pháo của quân đội Liên Xô đã có thể bắn trực chỉ vào Bychikha. Sư đoàn bộ binh 47 tiếp tục vòng xuống phía nam, đánh chiếm cụm phòng ngự của quân Đức tại nhà ga Bychikha. Tối 16 tháng 12, Quân đoàn xe tăng cận vệ 1 và Quân đoàn xe tăng 5 gặp nhau tại làng Blokhi (???), hoàn thành cuộc tấn công bao vây các sư đoàn của Quân đoàn bộ binh 9 (Đức) tại phía bắc Bychikha.[3]

Ngày 17 tháng 12, Tập đoàn quân Xung kích 4 được lệnh tung thê đội 2 vào trận để tiêu diệt 3 sư đoàn Đức trong vòng vây từ tuyến hồ Bernovo, Svino, Ordovo, Ezerishye đến Zhukovo, phía bắc tuyến Zhukovo, Bychikha, hồ Chernovo. Tập đoàn quân cận vệ 11 được lệnh vừa giữ vòng vây bên ngoài, vừa tập trung lại lực lượng để tổ chức tấn công về hướng Gorodok - Vitebsk trong khi quân Đức còn chưa kịp "hồi sức". Ngày 18 tháng 9, các sư đoàn bộ binh 87, 211 và trung đoàn còn lại của Sư đoàn xe tăng 20 (Đức) tổ chức đột kích phá vây qua sông Obol về phía tây bắc hồ Svino nhưng không thoát. Quân đoàn kỵ binh cận vệ 3 (Liên Xô) đã huy động các sư đoàn kỵ binh cận vệ 5, 6 và Trung đoàn pháo tự hành 1814 đập tan cuộc đột kích phá vây. Tàn quân Đức chạy ngược trở lại phía đông sông Obol. Sau 5 ngày giao chiến ác liệt, ngày 22 tháng 12, Quân đoàn bộ binh cận vệ 2 và Quân đoàn bộ binh 60 cũng các lữ đoàn xe tăng 34 và 236 đã kết liễu cánh quân Đức bị vây; tiêu diệt và làm bị thương hơn 20.000 sĩ quan và binh lính Đức, bắt hơn 2.000 tù binh; phá hủy 69 xe tăng, 164 pháo, 123 súng cối, 586 súng máy hạng nặng, 760 ô tô các loại và 16 kho hàng. Quân đội Liên Xô thu giữ 37 xe tăng và pháo tự hành, 194 pháo, 75 súng cối, 110 ô tô, 24 kho vũ khí, đạn dược và thiết bị quân sự.[3] Trước mắt Phương diện quân Pribaltic 1 còn nhiệm vụ chủ yếu của chiến dịch: đánh chiếm Gorodok và tấn công Vitebsk.

Giải phóng Gorodok

Trong giai đoạn cuối của chiến dịch này, thượng tướng I. Kh. Bagramyan dự định tấn công Vitebsk bằng hai mũi đột kích. Tập đoàn quân cận vệ 11 sau khi hoàn thành bao vây cụm quân Đức ở khu vực phía bắc Bychikha sẽ quay mũi xuống phía nam, phối hợp với cánh phải của Tập đoàn quân xung kích 4 đánh chiếm Gorodok và phát triển xuống Vitebsk. Tập đoàn quân 43 sẽ đánh một đòn bổ trợ vào Quân đoàn bộ binh 6 (Đức) đang phòng ngự từ Smolovka qua hồ Vymno đến sông Tây Dvina và tiến dọc theo con sông này về Vitebsk. Trong một hoạt động phối hợp, Tập đoàn quân 39 (Phương diện quân Byelorussia 3) từ khu vực Lyozna sẽ đánh đòn vu hồi từ phía đông vào Vitebsk.[17] Tuy nhiên, sau hơn một tuần chiến đấu, các lực lượng Hồng quân cũng bị tiêu hao đáng kể, nhất là xe tăng. Ngoài 13 xe tăng bị quân Đức phá hủy còn có 18 chiếc khác đang được sửa chữa và hơn 10 chiếc mắc lầy đang chờ được kéo lên.[13] Trong các trận đánh tạo thế và giai đoạn tấn công đầu tiên của chiến dịch, pháo binh Phương diện quân Pribaltic 1 đã tiêu thụ hơn hơn 350.000 viên đạn (kể cả đạn Katyusha, đạn súng cối và đạn pháo chống tăng các cỡ). Họ chỉ còn lại 112.290 viên. Theo tính toán của trung tướng pháo binh N. M. Khlevnikov, chỉ huy pháo binh của Phương diện quân, cần phải bổ sung thêm 127.000 viên đạn pháo từ 45 mm trở lên để có thể duy trì hỏa lực trong một tuần tiếp theo của chiến dịch. Một số pháo hạng nặng vẫn còn bị kẹt lại phía sau do thiếu sức kéo và địa hình lầy lội. Vì vậy, cuộc tấn công bị hoãn đến ngày 24 tháng 12.[18]

Trước tình thế không thể đảo ngược và các thiệt hại lớn về quân số và phương tiện, tướng Georg-Hans Reinhardt buộc phải co về phòng thủ. Ngày 21 tháng 12, Quân Đức rút bỏ một loạt tiền đồn trên khu vực sông Obsyanka, các cứ điểm Sudary (???), Smolovka để tập trung quân phòng thủ Gorodok và Vitebsk. Ngày 22 tháng 12, trinh sát của Tập đoàn quân 43 (Liên Xô) báo cáo về việc "trước mặt họ không có địch". Không thể chần chừ thêm một ngày, đêm 22 rạng ngày 23 tháng 12, tướng I. Kh. Bagramyan ra lệnh tấn công.[6]

Mãi đến 11 giờ sáng 23 tháng 12, các Quân đoàn xe tăng 5 và cận vệ 1 mới có thể xuất phát tấn công sau một giờ pháo kích. Cánh phải của Tập đoàn quân 43 nhanh chóng đánh chiếm cứ điểm Sudary chỉ còn một tiểu đoàn Đức ở lại chặn hậu và dễ dàng vượt qua sông Obsyanka. 13 giờ cùng ngày, Quân đoàn bộ binh 91 đánh chiếm cứ điểm Smolovka. Trên hướng tấn công chủ yếu, Quân đoàn xe tăng 5 kéo theo Quân đoàn bộ binh cận vệ 8 tiến dọc theo con đường sắt từ Bychikha đi Gorodok. Bên trái họ, Quân đoàn xe tăng cận vệ 1 (chỉ còn lại 54 xe tăng hoạt động được) dẫn đầu Quân đoàn bộ binh cận vệ 16 tấn công dọc theo đường cao tốc Nevel - Vitebsk. Chiều 23 tháng 12, các đơn vị và xe tăng và bộ binh Liên Xô đã áp sát Gorodok từ ba phía. Tướng I. Kh. Bagramyan quyết định không dừng lại mà tổ chức tấn công tiếp tục vào nửa đêm 23, rạng sáng ngày 24 tháng 12, không chờ pháo binh theo kịp để yểm hộ.[8]

2 giờ sáng ngày 24 tháng 12, các sư đoàn bộ binh 26 và 83 tổ chức tấn công Gorodok từ hướng Tây với sự yểm hộ của Lữ đoàn xe tăng cận vệ 34 và Tiểu đoàn xe tăng cận vệ 2. Quân đoàn bộ binh cận vệ 16 và Lữ đoàn xe tăng 159 tấn công từ phía đông. Quân Đức đã bỏ lỏng khu vực cánh đồng lầy phía bắc Gorodok, nơi con đường sắt phải vòng tránh sang phía đông vì cho rằng xe tăng không thể tấn công từ đây. Tiểu đoàn xe tăng 2 của Lữ đoàn xe tăng 236 đã làm quân Đức bất ngờ bằng việc sử dụng tất cả những vật liệu ván sàn thu được từ các toa tàu hỏa bị phá hỏng của quân Đức để lát đường cho xe tăng tiến lên. 4 xe tăng T-34 xuất hiện bất ngờ đã tiêu diệt 4 xe tăng PZ-IV và hai pháo tự hành Stg-85 của quân Đức. Quân đoàn bộ binh cận vệ 16 từ phía bắc tràn vào Gorodok, phối hợp với Quân đoàn bộ binh 8 giải phóng Gorodok. Quân đội Liên Xô bắt giữ hơn 30 lính Đức mang theo các bình xăng và lựu đạn đi đốt phá các khu phố.[13]

8 giờ tối 24 tháng 12, Đài phát thanh Moskva truyền đi nhật lệnh của Tổng tư lệnh tối cao quân đội Liên Xô chúc mừng Phương diện quân Pribaltic 1 giải phóng Gorodok. Ngay sau bản nhật lệnh, pháo binh quân khu Moskva bắn 12 loạt pháo hoa từ 124 khẩu đại bác chào mừng thắng lợi của phương diện quân này.

Dừng lại trước cửa ngõ Vitebsk

Trong 10 ngày sau đó, Tập đoàn quân xung kích 4 tiếp tục tấn công xuống phía nam, đánh chiếm Murozhnitsa, cắt đứt cả đường sắt và đường bộ từ Vitebsk đi Vinius và uy hiếp Vitebsk từ phía tây. Tập đoàn quân cận vệ 11 tiếp tục mở rộng chiến dịch, đưa tuyến mặt trận sâu thêm 5 đến 10 km về phía nam đến hồ Savchensky và thị trấn cùng tên. Tập đoàn quân 43 cũng thiết lập trận tuyến mới phía nam hồ Vymno, cách Vitebsk gần 20 km về phía đông bắc. Trên hướng Tây, Tập đoàn quân 39 cũng mở một chiến dịch nhỏ, đánh chiếm thị trấn Koobti và một chỗ lồi sâu từ 5 đến 10 km, rộng 25 km phía đông nam Vitebsk khoảng 15 km. Ngày 31 tháng 12 năm 1943, Phương diện quân Pribaltic 1 dừng tấn công.[19]

Trên cơ sở những bàn đạp chiếm được phía tây, phía đông và phía bắc Vitebsk, ngày 3 tháng 2 năm 1944, Phương diện quân Pribaltic 1 tiếp tục mở một chiến dịch mới nhằm đánh chiếm Vitebsk. Từ bàn đạp Morozhnitsa (???), Tập đoàn quân xung kích 4 sử dụng Quân đoàn kỵ binh cận vệ 3, Lữ đoàn xe tăng 34 và Quân đoàn bộ binh 60 tấn công vào Gorbachi (???), phía tây Vitebsk 10 km. Tập đoàn quân cận vệ 11 điều động Quân đoàn bộ binh cận vệ 8, Lữ đoàn xe tăng cận vệ 10 đột phá tuyến phòng thủ của Quân đoàn bộ binh 53 (Đức) tại khu vực Savchensky (Sauconki). Tập đoàn quân 43 tiến công dọc theo sông Tây Dvina đến Boldaryevo (???), đông bắc Vitebsk. Mặc dù được sự yểm hộ của pháo binh với mật độ lên đến 150 khẩu/km chính diện, trong đó có 120 khẩu lựu pháo 152 mm, súng cối 120 mm và 122 mm. Tuy nhiên, do trinh sát pháo binh không tỷ mỷ nên kế hoạch pháo kích bị phá vỡ, không đạt được mục tiêu chế áp các trận địa pháo của quân Đức. Trong số 69 khẩu pháo/1 km chính diện của quân Đức, chỉ có 17 khẩu bị tiêu diệt. Số còn lại vẫn tiếp tục phát huy hỏa lực. Chính các lữ đoàn xe tăng cận vệ 19 và 34 đã bị thiệt hại nặng do hỏa lực đó. Sau 5 ngày tấn công, quân đội Liên Xô trên hướng Vitebsk chỉ tiến thêm không quá 6 km. Ngày 8 tháng 2 năm 1944 tướng I. Kh. Bagramyan phải ra lệnh đình chỉ các cuộc tấn công, chuyển toàn bộ Phương diện quân Pribaltic 1 sang tư thế phòng ngự tích cực.[20]